Cholesterol goed of slecht? (gastblogje)

De afgelopen 1,5 jaar ben ik nog meer geïnteresseerd geraakt in gezondheid en gezond eten. Op diverse blogs en sites las ik over het gebruik van vetten en de relatie tot cholesterol, er werd verwezen naar twee boeken over cholesterol die ik vervolgens in de bieb leende. 

De boeken lagen al 2 weken op de kast en manlief vroeg of ik er al in gelezen had. Tja, ik moest bekennen er in te hebben gebladerd, maar het is confronterend te beseffen dat het lezen wetenschappelijke boeken niet meer goed lukt.

1,5 jaar geleden heb ik HELLP gehad en daarna is mijn concentratie en geheugen niet meer hetzelfde als er voor. Tijdens mijn ziekte kon ik niet eens meer kleine artikeltjes lezen in tijdschriften, nu kan ik gelukkig weer boeken lezen, maar met wetenschappelijke en Engelse teksten heb ik nog steeds moeite. Het is vermoeiend, ik weet soms na een pagina niet meer wat ik gelezen heb of snap sowieso niet wat er staat. Ik vroeg manlief de boeken voor mij te lezen en in "jip en janneketaal" uit te leggen wat er staat. Op mijn verzoek schreef hij dan ook onderstaand gastblogje. Dankjewel lieverd!

Ik ben gevraagd om hier een gastblog te schrijven naar aanleiding van 2 boeken over cholesterol.:

- De Cholesterol LEUGEN van prof. Dr. Walter Hartenbach (Nederlandse vertaling, 2005)

- De Cholesterolhype van dr. Malcolm Kendrick (Nederlandse vertaling, 2008)

Beide boeken zijn nogal wetenschappelijk en tendentieus.  Uit de titel is eigenlijk al de boodschap af te leiden: cholesterol is onzin.

In de reclame worden tal van producten aangeraden die de cholesterol verlagen. Zo is er Karin Bloemen die duidelijk is over het feit dat haar cholesterol te hoog is.

Te hoog, te hoog, wat is te hoog? Wat is cholesterol? Wie is Karin Bloemen eigenlijk? Ook kun je je afvragen of het verlagen van de cholesterol wenselijk is. Op de website van de hartstichting staat meer over cholesterol te lezen.

Mijn vrouw heeft me gevraagd om de twee boeken even voor haar samen te vatten. Kort gezegd komt het er op neer dat er al jaren onzin wordt verteld over cholesterol. Hart- en vaatziekten worden niet veroorzaakt door cholesterol. Het verlagen van cholesterol via je voeding heeft geen invloed op je cholesterolgehalte in je bloed. LDL en HDL zijn geen cholesterol, maar eiwitten die cholesterol bevatten. De vele onderzoeken die zijn gedaan naar cholesterolverlagende medicijnen zijn betaald door de industrie en hun resultaten zijn verdraaid.

Moraal van het verhaal: Cholesterol is een lichaamseigen stof die wordt aangemaakt door je lever (eet je dus minder cholesterol dan wordt dat navenant aangevuld door je lever). Het is belangrijk voor een gezond leven; het is bijvoorbeeld -onder invloed van zonlicht- verantwoordelijk voor de productie van vitamine D. Met medicatie (of speciale voeding) je cholesterol verlagen is schadelijk voor je gezondheid. Om hart- en vaatziekten te voorkomen zijn de volgende maatregelen wel effectief:

• lichaamsbeweging
• voldoende groente en fruit
• matig alcoholgebruik

Voor de volledigheid misschien ook mijn eigen mening geven?

Ik kan niet geloven dat een bedrijf als Unilever bewust mensen zou vergiftigen. Daarbij komt dat als cholesterol niet slecht is, dit betekent dat vette hap niet slecht is. Volgens de onderzoeken nemen we slechts 40% van de in ons eten aanwezige cholesterol op. Dat betekent dat als een hamburger 60% van de ADI aan verzadigd vet bevat, we pas 30 % binnen hebben. Of zou de ADI hier al voor zijn gecorrigeerd? Ik heb er eigenlijk te weinig verstand van om hier wat zinnigs over te zeggen. Als iemand zich er goed bij voelt om Becel ProActiv te eten, waarom niet? Als je het lekker vind en je eet het met mate dan kan ons lichaam veel aan. Zelf drink ik (bijna) dagelijks een biertje. Matig alcoholgebruik isimmers gezond, zo verkondigt ook dr. Piendl. Het is lekker en beschermt tegen hart- en vaatziekten. Ik drink liever een speciaalbier dan dat ik een boterham met Becel ProActiv eet.

Voor de volledigheid wat staat er in de boeken:

Laten we met het dunste boek beginnen: De Cholesterol LEUGEN. Dit boek is geschreven door een Duitse professor en cardio-arts Dr. Hartenbach (hij heeft naar eigen zeggen al duizenden operaties gedaan). Het is nogal polemisch. Hij heeft het echt over de cholesterolmaffia en geeft aan dat er oplichting is het spel is. Zijn boek vond ik niet echt overtuigend omdat het wel heel erg overdreven is. Zou het echt zo erg zijn? Malcolm Kendrick is een Britse arts en veel genuanceerder. Hij heeft het niet over een leugen, maar over een hype. Dat klinkt al heel wat vriendelijker. Een samenvatting van zijn boek is hier te vinden. Uiteindelijk blijkt zijn verhaal echter net zo schokkend en ook Kendrick noemt het verhaal omtrent cholesterol een leugen. Ik vrees dat Hartenbach niet heeft overdreven.

Hartenbach voert in de Cholesterol LEUGEN direct een hele lijst met onderzoeken aan die zouden aantonen dat cholesterolverlaging gezond is. Vervolgens toont hij dat bij deze studies bewijs ontbreekt dat cholesterol een oorzakelijk verband heeft met hart- en vaatziekten. Sterker nog, de cholesterolverlagende medicijnen zijn zelfs schadelijk. De industrie sjoemelt met de statistieken om de cijfers iets anders te laten zeggen. Een samenvatting van zijn boek is hier te vinden. Het komt mij zo op het eerste gezicht nogal erg ongeloofwaardig over.

Kendrick begint zijn boek met uitleg over hart- en vaatziekten en wat cholesterol nu eigenlijk is. Kendrick geeft aan dat met de term ‘hart- en vaatzieketen’ vaak atherosclerose aan de kransslagaders wordt bedoeld. Het is een afzetting van ‘plaques’ die de bloedbaan verstoppen doordat ze bloed laten stollen. Deze klontering kan de bloedbaan verstoppen met alle schadelijke gevolgen van dien. De oorzaak van het ontstaan van deze plaques is onbekend, maar een van de theoriën is dat het aan cholesterol ligt. Hartenbach en Kendrick verwerpen deze theorie. Hartenbach geeft aan dat cholesterol vaak maar 1% uitmaakt van de verstopping. Kendrick geeft aan dat een verklaring voor de wijze waarop cholesterol deze plaques zou veroorzaken ontbreekt.

Oorzaken van hart-en vaatziekten liggen volgens Hartenbach en Kendrick eerder aan stress, nicotine, jicht en vetzucht. Vet? Dus toch cholesterol? Nee, dit vet is afkomstig uit koolhydraatrijk eten en te veel eten. Het vet wordt in het weefsel afgezet. Het gehalte cholesterol in het bloed is onafhankelijk hiervan aanwezig. Sterker nog de hoeveelheid aan cholesterol die we via ons voedsel binnen krijgen is slechts 20% van onze dagelijkse benodigde hoeveelheid! De rest wordt in ons lichaam aangemaakt. Dus zelfs als je minder cholesterol eet, veranderd je cholesterolgehalte niet.

Het verlagen van het gehalte aan cholesterol is niet alleen onzin voor het voorkomen van hart- en vaatafwijkingen. Het is ook ongezond. Kendrick waarschuwt voor het onnodig verlagen van het cholesterolgehalte door middel van medicijnen. Kendrick geeft hierbij duidelijk aan dat medicijnen nooit ongevaarlijk zijn. Cholesterolverlagende medicijnen kunnen spierpijn, verwarring, geheugenverlies en depressie als bijwerkingen hebben.

Het verlagen van de cholesterolspiegel heeft ook effect op onder meer het gehalten aan kalium en natrium. Deze zouten zijn van levensbelang voor de juiste werkking van onder ander het hart. Cholesterol is ook de grondstof voor de steroïde cortisol. Hartenbach noemt dit zelfs het belangrijkste stresshormoon. Het is vergelijkbaar met adrenaline, maar dan nog beter. Zonder cholesterol gaat ons lichaam dus minder functioneren.

Dokters Hartenbach en Kendrick hebben ook aandacht voor de mediacampagne. Vaak zijn het huisartsen, diëtisten en mediapersonen die uitspraken doen over het verband tussen cholesterol en hart- en vaatziekten, zonder verstand van zaken. Hartenbach heeft in Duitsland hierover enkele open brieven gestuurd naar ministeries, universiteiten en media. Zijn verhaal is nogal verzuurd als hij ingaat op de pseudowetenschap van de industrie. Kendrick gaat iets objectiever en wetenschappelijker in op de misleidende campagne, maar ook hij is merkbaar verbolgen.

Hun beschuldiging is als volgt: de industrie sponsort onderzoek en deelt prijzen en eervolle onderscheidingen uit aan wetenschappers als vorm van omkoping. De resultaten worden statistisch verdraaid om het gewenste resultaat te geven.

Kendrick wijst op de wetenschapsfilosofie van Popper dat ongeacht hoeveel onderzoeken aantonen dat alle zwanen wit zijn (in dit geval dat cholesterol slecht is), 1 onderzoek die het tegendeel bewijst (de zwarte zwaan) is voldoende.

Kendrick geeft verschillende voorbeelden van onderzoeken waarbij is aangetoond dat er geen verband is tussen hoge cholesterol en hart- en vaatziekten. Ook noemt hij verschillende tekortkomingen van de cholesteroltheorie en net als Hartenbach wijst hij op vreemde feiten in de discussie. Zo wordt de discussie steeds aangepast, om elke paradox te verklaren. Een bekend voorbeeld is de ‘Franse paradox’. Hoe komt het dat die Fransen met die vette kaas toch minder komen te overlijden aan hart-en vaatziekten? Kendrick geeft aan dat door slim landen te kiezen de statistieken zijn te beïnvloeden.

De meeste onderzoeken die de voordelen van cholesterolverlagende medicatie aantonen zeggen niets over de totale sterfte. Minder sterfte door hart- en vaatziekten kan immers ook gebeuren als je eerder aan iets anders komt te overlijden!? Tevens wijst Kendrick op een arts die bij drie verschillende onderzoeken met hetzelfde resultaat telkens weer erg verbaasd was. Dat komt mij inderdaad erg ongeloofwaardig over. Net zo een TV-reclame met ‘Amazing Mike’ van ‘bel nu, we zitten voor u klaar’.

Nu zijn deze boeken niet de enige bron van informatie. Ook internet staat bol met informatie hierover (zoals o.a. Fonteine  en  groene rekenkamer. Zelf googlen om je te overtuigen kan nodig zijn. Echter vind je via Google direct de Becelpagina. Die stellen dat Meer dan 45 onderzoeken bevestigen de cholesterolverlagende werking van Becel pro-activ.

De claim ‘meer dan 45 onderzoeken’ is onderbouwd door onderzoeken die een statistisch significant LDL-cholesterol verlagende werking van plantensterolen hebben laten zien. () Wat direct opvalt bij deze lijst is dat er geen artikeltitels zijn gegeven...

Ook vind ik er een verhaaltje van karin Bloemen: Ik wist werkelijk niets van cholesterol. Ik hoorde het voor het eerst toen ik gevraagd was voor de commercial van Becel pro.activ. Dat is dus zo'n drie jaar geleden.

Dat sluit aan bij het pleidooi van Kendrick en Hartenbach dat het vaak onwetenden zijn die het ons wijsmaken. Maar ja, ik weet er eigenlijk ook niks van af. Als ik (na even zoeken) een van de 45 wetenschappelijke artikelen vind, blijkt dit –net zoals Kendrick en Hartenbach al aangaven- betaald door Unilever. Er wordt gesteld dat is aangetoond dat: consumption of margarines containing plant sterols as well as stanols can be expected to reduce the risk of heart disease of about 25%....

(Effectof plant sterol-enriched margarine on plasma lipids and sterols insubjects heterozygous for phytosterolaemia, Stalenhoef AFH, HectorsM, Demacker PNM. J Int Med 2001)

25% reductie vind ik overtuigend bewijs. Overtuigender dan heel het pleidooi van Kendrick en Hartenbach. Ik verwacht in de hierbij genoemde bron (Law M. Plantsterol and stanol margarines and health.Br Med J 2000) dan ook het antwoord te vinden. Helaas ook deze verwijst naar een andere bron: An ecological study of serum cholesterol and ischaemic heart disease between 1950 and 1990. Law MR, Wald NJ. ?? Dit is een: Analysis of published surveys measuring average serum cholesterol in specified communities in different countries. Een landenonderzoek is toch geen gecontroleerd laboratoruiumonderzoek. Waar komt dan die claim vandaan? In de boeken van Kendrick en Hartenbach staat het antwoord hierop te lezen...